Amsterdam-brochures van de stadsdrukkerij

Amsterdam. Hauptstadt der Niederlande. 1951.

Aan het eind van de jaren ’60 verwierf de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek de collectie ‘Amstelodamica’ van A.M. van de Waal. Van de Waal werkte als archivaris bij een bank en bracht een van de grootste particuliere collecties betreffende Amsterdam bijeen. Zijn verzameling bestaat uit boeken, kaarten, foto’s, brieven en andere documenten. Na bijna vijftig jaar vergt goed beheer van deze collectie een nieuwe ordening. Daarbij komt veel moois opnieuw even aan het licht. Zoals bij voorbeeld voorlichting over Amsterdam in de vorm van brochures van de stadsdrukkerij.

Van deze brochure over de stad Amsterdam zijn in de collectie Van de Waal meer dan twintig verschillende exemplaren te vinden, in tal van uitvoeringen en maar liefst zeven verschillende talen. Daarmee geven ze een goed beeld van de manier waarop de gemeente Amsterdam zich aan binnen- en buitenlandse gasten wilde presenteren. Dat begint met een korte schets van enkele hoogtepunten uit Amsterdams roemrijke verleden. Voorts wordt ingegaan op de ontwikkeling van industrie, woningbouw, recreatie en transport, compleet met kaarten en plattegronden van de luchthaven Schiphol, het havengebied en verbindingen met belangrijke waterwegen.

Deze uitgaven dateren uit de jaren ’40, ’50 en ’60 van de twintigste eeuw. Ze dragen daar ook duidelijk de sporen van. Dat blijkt meteen al uit de vormgeving, die in de loop van enige tientallen jaren een opvallende ontwikkeling doormaakt. Druktechniek en beschikbare middelen hebben daarbij ongetwijfeld een rol gespeeld, maar ook snelle veranderingen ten aanzien van grafische vormgeving en mode.

Amsterdam. Capital of The Netherlands. 1962. Ontwerp: N. Platvoet.

Ook op een andere manier blijkt ‘de actualiteit van het verleden’. De Nederlandstalige uitgave uit 1949 bijvoorbeeld is ‘Speciaal samengesteld ter gelegenheid van het bezoek van de deelnemers aan de Ronde Tafel Conferentie op 31 Augustus 1949’. In de brochure wordt dit verder niet toegelicht, maar bij die conferentie werd tussen vertegenwoordigers van Indonesië en Nederland de soevereiniteitsoverdracht geregeld. Ook interessant is te zien, hoe taalgebruik en woordkeus in de loop der jaren veranderen. Een woord als ‘krotopruiming’ dat in de brochure uit 1949 nog wordt gebruikt, is in de tekst uit 1962 niet meer te vinden.

Amsterdam. Capital of The Netherlands. 1948.

Trots wordt vermeld dat koningin Wilhelmina na afloop van de Tweede Wereldoorlog aan Amsterdam het devies ‘Heldhaftig, vastberaden, barmhartig’ verleende. Aanvankelijk stond dit goed zichtbaar op de achterzijde van de brochures vermeld. Vanaf begin jaren ’60 staat dit bericht alleen nog maar binnen in de brochures en wordt de achterkant van de boekjes gevuld met een foto. Ook daarin is het groeiende belang van de beeldcultuur zichtbaar.