Op de bijbel na is er vermoedelijk geen boek ter wereld dat zoveel invloed heeft gehad als Ovidius' Metamorfoses. Die invloed is nu vrijwel onbekend. De sporen ervan zijn overal maar we zien ze niet. Ontelbare schilderijen, beelden en prenten illustreren gebeurtenissen uit de Metamorfoses. Er zijn tientallen operas en toneelstukken die nog altijd worden opgevoerd maar waarvan de toeschouwers de bron niet herkennen. Toeristen schuivelen [...]
Over wie de mooiste is, heeft iedereen een verschillende mening en als het om Miss Universe gaat, verschuift die mening van jaar tot jaar. Over boeken is men eensgezinder - dat wil zeggen, de experts. Er zullen niet veel mensen zijn die, als ze onder het winkelen in de Kalverstraat worden geinterviewd, spontaan ‘Maar dat is de Hypnerotomachia Poliphili’ uitroepen. Het kostte ondergetekende lange tijd [...]
Kwakzalver. Het woord roept het beeld op van een man op een zeepkist op de kermis. In zijn linkerhand heeft hij een stuk papier, in zijn rechterhand een flesje of een stevige tang. Hij leest voor aan het publiek - een oncontroleerbare getuigenis van een potentaat uit een ver en vreemd land, genezen of van een rotte kies verlost door de voorlezer in eigen persoon. [...]
Op oude landkaarten zie je in Afrika en Amerika vooral wilde dieren. Azië en dan vooral China was toen al anders. Daar woonde volgens de kaarten ook in de zestiende eeuw al een even mysterieus als beschaafd volk. Een volk van uitvinders en filosofen. Lang voor Simon Stevin zie je op een kaart de zeilwagens waarmee woestijnen werden overgestoken. Die kaart heeft Simon Stevin natuurlijk [...]
Het beroemdste en mooiste anatomieboek is geschreven door Vesalius en verscheen te Basel in 1543. Dankzij de KNMG hebben we twee exemplaren van de eerste druk. Een was ooit van professor Tulp, die zelf vooral beroemd is vanwege de anatomische les van Rembrandt. De professor tilt wat spieren op en een paar chirurgijns kijken gespannen toe. Je vraagt je af wat ze nu precies leren. [...]
Je oog moet erop vallen. Onderzoekers die zich bezighouden met middeleeuwse handschriften vinden versierde beginletters van teksten vanzelfsprekend. Ze worden bestudeerd door kunsthistorici én boekwetenschappers die willen weten waar een bepaald handschrift gemaakt is - iedere streek en periode had in de middeleeuwen zijn eigen stijl en die zijn met enige oefening makkelijk te herkennen. Gedrukte boeken zijn ook versierd met wat deftig 'gehistorieerde [...]
De tentoonstelling in het Erfgoedlab heet Typograag. Iemand die typograaf wilde zeggen, versprak zich en je denkt 'waarom niet? Typografie? graag, typograag!' En dan is er het gedicht haar lichaam heeft haar typograaf van Lucebert. Bij typografie denk je aan vormgeving: hoe ziet een bladzijde eruit en waarom is dat zo, wat is de geschiedenis van de interactie tussen de tekst en alles wat er omheen staat - dat [...]
Het verouderingsproces bij boeken verloopt anders dan dat van schrijvers. Bij mensen gaat het als ze jong zijn vooral om de buitenkant. Als de ouderdom toeslaat kunnen ze alleen maar hopen dat het innerlijk inmiddels zo mooi is opgepoetst dat ze daardoor aantrekkelijk blijven voor de medemens. Boeken moeten het in hun jeugd juist hebben van de inhoud. Als ze oud zijn geworden wordt de hoofdrol [...]
In het kader van een inventarisatie van gebruikssporen bekijk ik alle boeken uit de zestiende eeuw en daar zitten heel veel bijzondere exemplaren bij, zoals een boek met de handtekening van Sebastian Castellio (1515-1563). Die naam zal niet bij iedereen bekend zijn, maar Castellio was een groot man. Hij kwam uit een dorp in de buurt van Geneve. Zijn ouders waren arm maar omdat zijn [...]