Een zakje suiker van de politie

In dit eenvoudige boekje uit 1811 staan adressen van politiemensen en andere gezagsdragers in Amsterdam. Kennelijk hoefde men daar 200 jaar geleden nog niet discreet mee om te gaan.

Aan het eind van de jaren ’60 verwierf de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek de collectie ‘Amstelodamica’ van A.M. van de Waal. Van de Waal werkte als archivaris bij een bank en bracht een van de grootste particuliere collecties betreffende Amsterdam bijeen. Zijn verzameling bestaat uit boeken, kaarten, foto’s, brieven en andere documenten. Na bijna vijftig jaar vergt goed beheer van deze collectie een nieuwe ordening. Daarbij komt veel moois opnieuw even aan het licht. Zoals bij voorbeeld publicaties en andere, verrassende documenten betreffende de Amsterdamse politie.

‘Lieftallige meisjes’ die met vreemde mannen willen meerijden worden gewaarschuwd voor de ‘horizontale lift’. Omdat vreemde mannen soms ‘vreemde deugnieten’ zijn.

Wat opvalt,  is dat er gewoonlijk niets nieuws is onder de zon. Ook een halve eeuw of nog langer geleden al werd door de politie gewaarschuwd voorzichtig te zijn met kostbare eigendommen en te letten op zakkenrollers in drukke mensenmassa’s. Het tweede wat de aandacht treft is de veranderde toon van de boodschap en de bijbehorende beeldtaal. Die geven een prachtig tijdsbeeld, met soms een onbedoeld komisch effect. Ook daarin ligt de unieke en bijzondere zeggingskracht van historische documenten.

Ook hier is de boodschap duidelijk, maar treft toch vooral de veranderde mentaliteit die uit deze documenten spreekt. Met een slogan als ‘de fietsendief is onsportief’ wordt immers in de eerste plaats een moreel oordeel geveld, meer nog dan ‘blijf met je tengels van andermans spullen af’.

Nu al zijn duizenden foto’s, publicaties en kaarten van de verzamelaar Van de Waal geïnventariseerd en beschikbaar voor studie en onderzoek. Het is verrassend dat bij het verwerken van dit materiaal toch af en toe items boven tafel komen die nog niet eerder werden aangetroffen, zoals  … zakjes suiker. In dit geval zijn ze bedoeld om de nare smaak van een ‘bittere pil’ weg te nemen. Tegenwoordig hanteert de politie een andere aanpak voor dergelijke waarschuwingen en natuurlijk gaat dat via internet. Maar vergelijking met deze historische documenten laat zien dat de boodschap dezelfde is gebleven.