Het Amsterdamse bos

Aan het eind van de jaren ’60 verwierf de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek de collectie ‘Amstelodamica’ van A.M. van de Waal. Na bijna vijftig jaar vergt goed beheer van deze collectie herordening. Daarbij komt veel moois opnieuw even aan het licht. Zoals bij voorbeeld materiaal betreffende het Amsterdamse bos.

Het Amsterdamse bos (1963)

Park course of Amsterdam. Z.j. Collectie A.M. van de Waal.

Met de aanleg van het Amsterdamse bos – aanvankelijk sprak men van het ‘Boschplan’ – werd een begin gemaakt in de jaren dertig. Het was crisis, de werkloosheid was schrikbarend en door werklozen in te zetten bij de aanleg werd van die nood een deugd gemaakt. Mensen waren nuttig bezig en Amsterdam voorzag zichzelf betrekkelijk goedkoop van een groot en aantrekkelijk natuurgebied – vlakbij de stad; want anders dan de naam doet vermoeden ligt het Amsterdamse bos grotendeels binnen de grenzen van de gemeente Amstelveen. De plannen voor de aanleg van het bos dateren al van ver vóór de crisisjaren. Een van de initiatiefnemers van het eerste uur was de natuurvorser en -beschermer Jac. P. Thijsse.

Boschplangids. (1937)

De officiële opening van het bos gebeurde door koningin Wilhelmina, op 12 juni 1937. Eerder dat jaar, van 26 januari t/m 8 februari, was aan het Boschplan een tentoonstelling gewijd. Die tentoonstelling vond overigens plaats in de Militiezaal van het voormalige Stads-Bushuis, een gebouw dat tegenwoordig deel uitmaakt van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek – maar dit terzijde. De tekst van de brochure die bij de tentoonstelling verscheen spreekt voor zich: “De Amsterdammer, die van zijn stad houdt – en met welken echten Amsterdammer is zulks niet het geval? – weet, dat deze liefde één zwakke stede heeft: het ontbreken van rijkdom aan natuurschoon in de naaste omgeving […]. Van het ogenblik af, waarop het sneller wordende levenstempo in de 19^de eeuw in den stedeling het heimwee wakker riep naar de rust van de natuur neemt dan ook […] de trek naar buiten toe.” Zoals men ziet: er is niets nieuws onder de zon.

H.P. Mulder, Le bois d’Amsterdam. Z.j. [ca. 1949]. Collectie A.M. van de Waal.

Het Amsterdamse bos. Uitg. Nederlandse jeugdbond voor natuurstudie. December 1944.

Van geheel andere orde is een publicatie over het Amsterdamse bos uit december 1944 van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie. Veel organisaties werden tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter verboden. Maar deze Jeugdbond niet, vanwege het uitdrukkelijk neutrale karakter ervan. Opvallend in deze gestencilde uitgave is de naam van de bekende bioloog Dick Hillenius, toen een jaar of 17. Later verwierf hij een reputatie als origineel essayist. Wie weet hoezeer in die dagen van oorlog en hongerwinter de natuurstudie in het Amsterdamse bos voor hem en andere jongeren een troostrijke bron is geweest van plezier en inspiratie.

Het Amsterdamse bos is inmiddels een begrip. Men kan er wandelen, zwemmen, fietsen, roeien (de Bosbaan!). Er is een kinderboerderij, een theater, er zijn monumenten, meer dan 100 bruggen, meer dan 150 boomsoorten, in totaal meer dan 200 km aan voet-, fiets- en ruiterpaden … het Bos trekt dan ook miljoenen bezoekers per jaar. En al die drukke Amsterdammers vinden er ruimte, frisse lucht, afleiding – en rust.