Afgelopen woensdag gaf ik samen met collega Laurien de Gelder een borrellezing over een inspiratietrip langs 9 musea en 5 archeologische sites in Griekenland begin juni. Met name de 6 regionale archeologische musea in respectievelijk Thebe, Volos, Larissa, Ioannina, Arta, Tegea en Napflion lieten zich goed vergelijken. Er is veel geïnvesteerd in nieuwe gebouwen en opstellingen. De collecties zijn overal prachtig en afkomstig van geweldige sites en opgravingen.
Veel musea zijn net opnieuw ingericht en geopend in nieuwe gebouwen zoals in Thebe (net enkele maanden heropend), Arta (2009), Ioannina (gebouw uit 1970 maar inrichting staat er nog geen vijf jaar) , Larissa (gebouw uit 2006 maar pas eind 2015 geopend) en Tegea (gebouw gerestaureerd en heropend in 2014). Andere hebben een rijke traditie en ook nieuwe afdelingen zoals in Volos en Napflion.
Alles bij elkaar is het een enorme prestatie om vijf van dit soort musea in een decennium te vernieuwen. Iedereen focust in Griekenland vaak op het Akropolis Museum maar dit zijn de echte smaakmakers van de Griekse archeologie. Ze zijn allemaal de moeite waard om te bezoeken in het prachtige Griekse landschap waar de vele archeologische sites liggen.
Fragment van een bronzen Macedonisch schild met fragment van tekst: BASILEVS, gevonden bij het orakel van Dodoni, een heiligdom waar dit schild mogelijk als votiefoffer is achtergelaten voor koning Pyrrhus na zijn overwinning op Antigonus I, in 274 BC, een van de generaals van Alexander. (collectie Museum Ioannina)
Onherroepelijk verbind je deze Griekse museumcollecties ook met de collecties van het Allard Pierson Museum. Uiteraard zijn er vele verbindingen maar twee objecten bleven me bij omdat ze bijna letterlijk met elkaar verbonden zijn. Het betreft een zogenoemde Boeotische helm die ik in het Diachronische museum in Larissa zag en een fragment van een bronzen Macedonisch schild dat in het museum van Ioannina staat opgesteld.
Kalkstenen schildmodel met inscriptie PTOLEMAIOU afkomstig uit Memphis (Egypte). (APM 7879)
Bronzen Macedonisch schild met tekst in vertaling: Van koning DEMETRIOS. Het schild werd in 2013 op een veiling aangeboden maar de herkomst was niet duidelijk. Waarschijnlijk is het afkomstig uit het huidige Bulgarije of Macedonië. Demetrios Poliorketes was de zoon van Antiogonos I en gedurende 294-288 BC koning van Macedonië. (Collectie Metropolitan Museum inv. L2014.3.1)
Bronzen munt van Seleukidische koning (281-261 BC) uit Syrië. (APM 5147)
Het schild is voorzien van de kenmerkende concentrische halve cirkels met in de opening een ster. Een van de meest bijzondere maar ook nog steeds mysterieuze objecten in het Allard Pierson Museum is een kalkstenen schildmodel dat afkomstig is uit Memphis in Egypte. Er is al jaren discussie over de functie van dit model zoals hier.
Na de dood van Alexander de Grote werd zijn rijk opgedeeld onder zijn generaals: Ptolemaeus werd koning van Egypte, Kassandros koning van Macedonië en Griekenland, Lysimachos koning van Thracië en het westelijk deel van Turkije en Seleukos kreeg het grootste deel : Oostelijk Turkije, Syrië en heel Perzië tot aan Afghanistan.
Het is onduidelijk of hier lederen of bronzen schilden mee werden gemaakt, Aan de achterzijde bevinden zich allerlei gaten die soms in verband worden gebracht met een handvat maar veel vragen blijven. De Macedonische ster, die we ook vaak zien op munten (Zie afbeelding) – verwijst sterk naar de Macedonische herkomst van Alexander.
De Boeotische helm is eveneens verbonden met een helmmodel of mal van kalksteen. Ook dit model is niet evident in zijn gebruik. Maar de ruiterhelm uit Larissa komt akelig dicht in de buurt van het model.
Kalkstenen helmmodel voor een zogenoemde Boeotische helm afkomstig uit Memphis (Egypte). (APM7879)
Bronzen Boeotische ruiterhelm in het museum in Larissa.
Een ruiter draagt de zogenoemde Boeotische helm met de schuine kant naar voren en niet zoals vaak gedacht wordt met de schuine kant als nekbescherming. Overigens is dat in de Romeinse tijd wel het geval. Afgebeeld op de beroemde Alexander sarcofaag afkomstig uit Sidon (in het huidige Libanon) daterend uit de late vierde eeuw v. Chr. (collectie Archeologisch Museum Istanbul).