Théatre de la Guerre du Nort (1711)

Voorzijde omslag Théatre complet … (Den Haag, 1711).

In mei 2016 werd aan de Bijzondere Collecties van de UvA een uitzonderlijke schenking gedaan. Een particulier verblijdde de conservator cartografie, geografie en reizen met een exemplaar van Théatre complet et particularisé de la guerre du nort uit 1711. Het in het Frans gestelde boekje heeft betrekking op de Grote Noordse oorlog, waarbij direct aan de Oostzee gelegen landen met elkaar een conflict uitvochten in de jaren 1700-1721.

Het boek werd gedrukt in Den Haag, door Hendrik Scheurleer. Deze drukker was actief gedurende de eerste helft van de 18^de eeuw, er zijn zo’n 150 door hem gedrukte titels bekend. De auteur van Théatre complet is Sr. R. de L. Van dit zeldzame boek was tot nog toe maar één exemplaar in een Nederlandse openbare collectie voorhanden. De inhoud bestaat uit verschillende onderdelen. Na een bescheiden inleiding volgen een historisch geografische ‘instruction’, een register en – pièce de resistance – 17 kaartjes. Het register heeft betrekking op plaatsnamen op de kaarten, de ‘instructie’ leert ons meer over de geschiedenis en de geografische bijzonderheden van het Moskovische rijk, Polen, Zweden, Denemarken en Turkije. Bijzonder is het hierna volgende, persoonlijke verslag van degene die het boek geschonken heeft.

Titelpagina Théatre complet … (Den Haag, 1711).

“Het doet mij genoegen dat bovengenoemd boekje een plaatsje heeft kunnen vinden in de Bijzondere Collecties van de UvA.  Daar hoort het thuis. Hieronder enige ‘achtergrondinformatie & persoonlijke ervaringen’ met betrekking tot dit boekje. 40 jaren geleden was ik een half jaar (Jan. – Juni 1976) door mijn Amerikaanse maatschappij UOP gedetacheerd in Brussel, een stad met veel interessante aspecten voor mij.  Zo liep ik eens een antiquariaat binnen en zag daar dit boekje over ‘de Grote Noordse Oorlog’, geschreven door een voor mij mysterieuze schrijver Sr. R. de L.  Wie was deze ‘correspondent’ die zo boeiend kon schrijven over de landen en volken in het grote gebied tussen Oostzee en Zwarte Zee, waar zo’n langdurige strijd gaande was?  Met bovendien ‘karakterschetsen’ van de hoofdrolspelers. En de schrijver had zijn werkje, met vele mooie kaarten (van graveur J. van Lugtenburg), ook nog laten publiceren bij ene Henry Scheurleer, a la Haye.  En zo’n boekje kon ik zo maar kopen in een tijd van onze eigen “Koude Oorlog”.

Overzichtskaartje: Carte generale qui sert a montrer en abrege les seize cartes suivantes.

Dat ik na Brussel nog vele dienstreizen naar Oost Europa zou gaan maken, wist ik uiteraard toen nog niet. En evenmin dat ik daarna, veel later, in de negentiger jaren zou gaan deelnemen in een kartografische werkgroep om op zoek te gaan naar oude kaarten van Rusland in boeken, gepubliceerd in Nederland.  Ik heb toen vele lange dagen doorgebracht bij de Bijzondere Collecties, nog op de oude locatie.  In de loop van deze studie werd uiteindelijk ook de identiteit van Sr. R. de L. onthuld: Guillaume Delisle (1675-1726), die later terecht benoemd werd tot Premier Géographe du Roi. Meer hierover is te vinden in Maps in Books of Russia and Poland. Published in the Netherlands to 1800. (Houten, HES en De Graaf, 2011).  Wij vonden met de werkgroep toen slechts twee exemplaren van Theatre … de la Guerre du Nort in Nederland: Den Haag KB & ‘private collection’.  Dat laatste is dus nu niet langer juist, dit moet nu worden: Bijzondere Collecties, Universiteit van Amsterdam.”